Po nitce do kłębka, czyli o związkach frazeologicznych

1. Źródła frazeologizmów:

a) mitologia,

b) Biblia,

c) historia,

d) przysłowia ludowe,

e) język potoczny,

f) zjawiska przyrody,

g) wszelkie formy ludzkiej aktywności: wojskowość, rolnictwo, krawiectwo, gotowanie, itd.

2. Frazeologizm, związek frazeologiczny: 

- stałe, utarte połączenie wyrazowe - wymiana, usunięcie lub dodanie dowolnego elementu = błąd frazeologiczny,

- nie odczytujemy ich dosłownie.

3. Skarbnica frazeologizmów w sieci znajduje się tutaj.

ćwiczenia, s. 21- 30

Zadanie na piątek, 16 września:

Poniżej znajduje się zestaw bliblizmów. Zredaguj krótkie opowiadanie (temat dowolny), w którym użyjesz co najmniej 7 spośród wymienionych związków frazeologicznych.

Kryteria:

- oryginalność historii,

- trójdzielność (wstęp, rozwiniecie, zakończenie),

- poprawne zastosowanie frazeologizmów,

- zapis,

- pointa (morał, nauka).

Biblizmy – związki frazeologiczne mające swoje korzenie w Biblii

Alfa i Omega – człowiek wszechwiedzący.

Arka Noego– symbol przymierza

Arka Przymierza– symbol porozumienia, braterstwa, bożej opieki

beniaminek – najmłodsze dziecko, ulubieniec, faworyt, pupil

chleb powszedni - rzecz codzienna, zwyczajna

ciemności egipskie- nieprzeniknione ciemności

cierń w oku - dokuczliwa, dręcząca, zbędna rzecz

Dawid i Goliat – pojedynek dwóch osób, w którym spryt i mądrość zwyciężają brutalną siłę

dom zbudowany na piasku – rzecz niepewna, nie mająca solidnych podstaw

Eden - ogród rozkoszy ziemskich, raj utracony, niebo

Faryzeusz – człowiek dwulicowy, uważający się za kogoś lepszego od innych, hipokryta

gałązka oliwna - symbol nadziei, przymierza

głos wołającego na pustyni ( lub na puszczy) - daremne apele, pozostające bez odzewu.

hiobowe wieści – wiadomość zła, tragiczna

jeźdźcy Apokalipsy– zwiastuny nieszczęścia, końca, zagłady

Judasz - człowiek podstępny, obłudny, zdradliwy 

judaszowe srebrniki - zapłata otrzymana za zdradę, haniebnie zarobione pieniądze

kainowa zbrodnia – bratobójstwo

kainowe znamię - piętno zbrodniarza, bratobójcy

kamień węgielny– podstawa czegoś

kolos na glinianych nogach – coś pozornie potężnego, niemającego solidnych podstaw

kozioł ofiarny – osoba obarczana winą za złe uczynki, których niekoniecznie się dopuściła.

kraina mlekiem i miodem płynąca– kraina żyzna, urodzajna, bogata

krzew gorejący – cudowny znak

lata tłuste i chude – czasy powodzenia, dobre obfite, bogate i następujący po nich okres kryzysu, upadku

listek figowy – przysłona nagości

mamona– bogactwo, złoto, dobra doczesne

manna z nieba - coś niezasłużonego, przychodzącego bez wysiłku, nieoczekiwany dar, ratunek w trudnej sytuacji

matuzalowy wiek albo matuzalowe lata – bardzo podeszły wiek, późna starość

miska soczewicy – coś mało wartościowego, za co oddaje się coś o dużym znaczeniu

miłosierny Samarytanin - człowiek bezinteresowny, pomocny, miłosierny,

na święty Adam - nigdy

niebieski ptak – człowiek żyjący z pracy innych, lekkoduch, darmozjad

niewierny Tomasz – niedowiarek, człowiek nieufny, sceptycznie nastawiony

niewola egipska – przymusowe uwięzienie, ciężka, niewolnicza praca

od Adama i Ewy - od dawien dawna, od początku

ofiara Abrahama – najwyższe poświęcenie

palec Boży - znak, napomnienie, ostrzeżenie

plagi egipskie – dotkliwe wydarzenia, klęska, kara

płacz i zgrzytanie zębów - cierpienie, spóźniony żal za winy

pocałunek Judasza - fałszywa, obłudna uprzejmość, zdrada

przechodzić Gehennę – być uczestnikiem straszliwych wydarzeń, wielkie i długotrwałe cierpienia psychiczne i fizyczne, męczarnie

rzeź niewiniątek – zabijanie niewinnych

salomonowa mądrość – legendarna, niezmierna mądrość

salomonowy wyrok – wyrok mądry, sprawiedliwy, choć o zaskakującej formule rozstrzygnięcia 

Samson – człowiek o niezwykłej sile

Samson i Dalila – mocarz tracący swą siłę z powodu przewrotnej, zdradliwej kobiety

sądny dzień – popłoch, zamieszanie, lęk wywołane przez nieoczekiwaną kontrolę

siódma pieczęć – ostateczna tajemnica

Sodoma i Gomora - gniazdo rozpusty, siedlisko zła moralnego i zepsucia obyczajów; miejsce przeklęte; hałas i bałagan

sól ziemi – składnik najważniejszy, nieodzowny

strój adamowy/ w stroju Adama i Ewy- nagość

syn marnotrawny - człowiek, który zawinił, lecz w porę opamiętał się i nawrócił

trąba jerychońska – krzykacz, głupiec, żartobliwie o niezaradnej, roztargnionej osobie

wdowi grosz - ofiara okupiona wieloma wyrzeczeniami, ostatnie pieniądze przeznaczone na szlachetny cel

wiek Chrystusowy – 33 lata

wieża Babel- chaos, bałagan, zamieszanie

wilk w owczej skórze – człowiek podstępny, obłudny, udający dobrego

włosy Samsona – symbol siły, męstwa

zakazany owoc – rzecz niedozwolona i przez to pociągająca

ziemia obiecana – przyobiecana nagroda, szczęście

złoty cielec – bożek, obiekt próżnego kultu

żona Lota – kobieta ciekawska

być na świeczniku – zajmować wysokie stanowisko, być wysoko w jakiejś hierarchii
chodzić po wodzie – dokonywać rzeczy niemożliwej

 nadstawić drugi policzek – nie odpowiadać przemocą na przemoc
[odsyłać] od Annasza do Kajfasza – kierować kogoś do różnych osób, instytucji , nie pomagając w załatwieniu sprawy
przebaczać 77 razy – przebaczać bez końca, zawsze

przenieść się na łono Abrahama – umrzeć
rozdzierać szaty nad kimś /nad czymś – lamentować, ubolewać z jakiegoś powodu
rzucać kamieniem w/na kogoś – gardzić kimś, potępiać kogoś
rzucać perły przed wieprze - dawać czegoś cennego czy kosztownego temu, kto tego nie umie docenić.
umywać od czegoś ręce - nie brać za coś odpowiedzialności
wierzgać przeciw ościeniowi – daremnie się buntować
zmienić się w słup soli - skamienieć z wrażenia