Temat lekcji w tytule wpisu.
Po tej lekcji wychodzisz bogatszy w następującą wiedzę i umiejętności:
- dostrzegasz zróżnicowanie języka
- rozumiesz konieczność dostosowywania języka do okoliczności
- odróżniasz dialekt od gwary (ludowej)
- odróżniasz gwarę (ludową) od socjolektu
- godosz (jeśli poradzisz i wiysz, kiedy możesz) i ni ma ci skuli tego gańba
Dziś temat dotyczący polszczyzny - konkretnie zaś jej odmian. Innym językiem porozumiewamy się z domownikami, innym będziemy próbowali załatwić sprawę w urzędzie, inaczej porozmawiamy z babcią, która mieszka na mazurskiej wsi, inaczej z kolegami. Ta umiejętność dopasowywania języka do okoliczności świadczy o naszej kulturze językowej.
UWAGA!
- Czasami rozmówca świadomie narusza te zasady i i wtedy trzeba umieć sprytnie rozgryźć dlaczego, czasami robimy to sami.
- O braku kultury - nie tylko językowej - może świadczyć traktowanie z góry rozmówcy, który nieco mniej sprawnie posługuje się językiem niż my.
2.
Odmiany polszczyzny (ich podział zależy od tego, jakie pod uwagę weźmiemy kryteria):
- mówiona i pisana (każda z nich może być oficjalna i nieoficjalna, co w skrócie oznacza bardziej lub mniej staranną i poprawną),
- ogólna (na tym kanale możesz obejrzeć kilka odcinków króciutkich animacji pokazujących proces powstawania naszego języka - Błyskawiczne dzieje polszczyzny - krótkie, fajne, krótkie, bez przynudzania, krótkie...),
- terytorialna (dialekty i gwary ludowe) - na terenie Polski wyróżniamy pięć dialektów - mazowiecki, małopolski, śląski, wielkopolski i kaszubski. Na tej stronie wyraźna mapa, która pozwala wyobrazić sobie bardziej ten rozkład.
Dialekty i gwary to odmiany polszczyzny charakterystyczne dla mieszkańców wsi - i NIE!, nie oznacza języka gorszego! Tak mówili nasi przodkowie nim obowiązek szkolny narzucił im język urzędowy, ogólnonarodowy, ten, którego uczą się cudzoziemcy.
Dialekt to język ludności wiejskiej obejmujący duży obszar kraju – cały region.
W obrębie jednego dialektu wyróżnia się kilka gwar. Pojęcia tego używa się w odniesieniu do języka mieszkańców kilku lub kilkunastu wsi.
UWAGA: śląski może być co najwyżej dialekt, a nie gwara.
CIEKAWOSTKA: mazurzenie - desc - zamiast deszcz, zaba zamiast żaba
- środowiskowe - charakterystyczne dla określonych grup społecznych, np. więźniów (grypsera), uczniów, młodzieży (tu każda subkultura posługuje się inną gwarą - slangiem),
- zawodowe - charakterystyczna dla określonej grupy zawodowej, zawiera mnóstwo terminów związanych z określonym zawodem; innym żargonem mówi w pracy lekarz, innnym mechanik czy informatyk.
NOTATKA:
Zrób w zeszycie notkę w postaci mapy pamięci. Ujmij najważniejsze zagadnienia poruszane wyżej.
ZADANIE:
Odpowiedz na pytanie: dlaczego ludzie tworzą gwary socjolekty, czyli gwary środowiskowe i zawodowe (co najmniej dwa argumenty)? Jakie osiągają dzięki temu korzyści? Czy coś tracą?
Zadania dla chętnych (nie trzeba robić wszystkich):
1. czy w którejś z gwar śląskich występuje mazurzenie?
2. z tej strony ćwiczenie 1.2, ćwicz. 3, ćwiczenie 10.5 - 10.9
3. Czy, Twoim zdaniem, istnieje język śląski?
pomocne słownictwo:
- socjolekt: żargon (profesjolekt), slang
- dialektyzmy
- profesjonalizmy
- prozaizmy/kolokwializmy
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz